Heel veel producten die in zorginstellingen worden gebruikt, zijn tegenwoordig voor éénmalig of kortdurend gebruik. Vaak is dit gemak, maar soms ook hygiënische noodzaak. In deze blog gaan we dieper in op noodzakelijke disposables en besteden we aandacht aan disposable beddengoed in de strijd tegen infectieverspreiding. 

Hergebruik of disposables

Veel van de huidige disposables (denk aan onderzoekshandschoenen, onderleggers, luiers en incontinentiemateriaal) waren vroeger herbruikbaar of bestonden simpelweg niet. Tot de jaren 80 werden er bijvoorbeeld katoenen luiers gebruikt. Voor sommige wegwerpproducten geldt nu dat deze weer herbruikbaar worden gemaakt om een verduurzamingsslag te maken. Bij andere producten gebeurt dit juist niet en zien we alleen maar meer disposables komen. Wat zit daarachter? Je zou onderzoekshandschoenen best uit kunnen wassen na gebruik, aan de waslijn hangen en na drogen weer hergebruiken. Toch gebeurt dat niet.

Vergelijken is lastig

Vaak wordt gedacht dat hergebruik duurzamer en goedkoper is. Dat kan, maar is zeker niet altijd het geval. Dit moet per product bekeken worden en is afhankelijk van veel verschillende factoren. Te denken valt aan de gebruikte grondstoffen, het reinigings- en desinfectieproces, de transportkilometers tijdens de levensduur van het product, het afvalverwerkingsproces en eventuele recycling. 

Gebruiksgemak van disposables

Een van de belangrijkste redenen waarom veel producten disposable zijn in plaats van te worden hergebruikt is gebruiksgemak. Elke keer een nieuw product pakken en het oude weggooien is soms simpelweg praktischer door de grote aantallen die je nodig hebt van een product. Denk aan de tandarts. Hij ziet wel 50 patiënten per dag, net als de mondhygiëniste in dezelfde praktijk. Als hij voor elke patiënt een paar herbruikbare handschoenen zou gebruiken ben je heel veel tijd kwijt aan wassen, drogen en steriliseren. Een arbeidsintensief en tijdrovend proces. 

Patiëntveiligheid voorop

De belangrijkste reden voor zorginstellingen om producten éénmalig te gebruiken is patiëntveiligheid. Stel: Patiënt A heeft een bepaalde infectie en ligt op de verpleegafdeling van een ziekenhuis, de arts doet een onderzoek en gebruikt daarvoor herbruikbare handschoenen. Na reinigen en desinfecteren worden dezelfde handschoenen bij patiënt B gebruikt. Helaas is er in dit proces iets niet helemaal goed verlopen. Patiënt B raakt daardoor ook besmet en wordt ziek. Dit noemen we met een mooi woord een nosocomiale infectie, een ziekenhuisinfectie. 

Disposables als hulpmiddel bij infectiepreventie

Bij ziekenhuizen en andere zorginstellingen staat patiëntveiligheid voorop. Wanneer er risico op infectie is, worden er maatregelen getroffen om dit te voorkomen. Door de aard van sommige producten en door de manier waarop ze gebruikt worden is het soms noodzakelijk dat ze voor éénmalig gebruik zijn. De huidige COVID-19 pandemie laat weer zien hoe noodzakelijk infectiepreventie is. Patiënten met besmettelijke infectieuze aandoeningen gaan in quarantaine, maar moeten in veel gevallen toch verpleegd worden. Het verplegend personeel en eventueel bezoek moet zich in zo’n geval kunnen beschermen tegen besmetting en ook de andere patiënten moeten beschermd worden. De beschermende kleding die zij aantrekken wordt na gebruik weggegooid om verspreiding van ziekte te voorkomen.

Ondanks alle maatregelen kan het toch gebeuren dat ziekteverwekkers zich verspreiden. Uit onderzoek blijkt dat dit kan via oppervlakten. Daarom wordt er nu ook op gehamerd zo min mogelijk met de handen aan te raken en zaken als deurklinken en pinautomaten na gebruik te reinigen. 

Infectieverspreiding door beddengoed

In een recent onderzoek (Schmithausen et al., 2019) werd in een Duits ziekenhuis gescreend op een multiresistente bacterie. 13 pasgeborenen en 1 kind op de kinderafdeling van het ziekenhuis bleken een multiresistente bacterie met zich mee te dragen. De bron voor deze bacterie bleek het rubber en het wasmiddelreservoir van de wasmachine te zijn die gebruikt werd om het beddengoed en de kleren van de baby’s te wassen. Gelukkig is geen van de kinderen uiteindelijk ziek geworden, maar het laat wel zien dat oppervlakten een reservoir kunnen zijn voor ziekteverwekkers.

Ook uit eerdere onderzoeken bleek dat oppervlakten een reservoir kunnen zijn voor ziekteverwekkende bacteriën en virussen. Een in 2014 gepubliceerd onderzoek (V.R. Lange et al., 2014) liet zien dat 38 van de 100 bemonsterde kussens na decontaminatie nog ziekteverwekkers bevatten, waaronder multiresistente bacteriën. Beddengoed waarop patiënten soms langdurig verblijven kan daarmee een bron van besmetting zijn. Wegwerp beddengoed op specifieke afdelingen zoals Isolatie, Intensive Care en Spoedeisende Hulp kan een extra hulpmiddel zijn in de strijd tegen infectieverspreiding.

Disposables gebruiken bij groot infectiegevaar

Is het noodzakelijk om in alle situaties zoveel mogelijk wegwerpproducten te gebruiken? Nee, dit doe je op basis van risicoanalyse. Enkel de aanwezigheid van een bepaalde ziekteverwekker op een oppervlak houdt niet direct in dat je hier ook ziek van kan worden, mits iemand verder gezond is en een goed werkend afweersysteem heeft. Bij aandoeningen die erg besmettelijk zijn of bij erg kwetsbare patiënten zullen er dan ook eerder disposables worden gebruikt dan in situaties waar dit niet geldt. Hoe groter de kans op infectieverspreiding en hoe groter het bijbehorende risico, des te meer disposables noodzakelijk zijn.