LCA: maatwerk blijft noodzakelijk

Een Life Cycle Analysis (LCA) is een onderzoek dat de milieuaspecten van een product meet. Een LCA is daardoor een veelgevraagd middel om op ecologische basis een keuze te maken voor een product. Verschillende LCA’s worden dan met elkaar vergeleken op basis van duurzaamheid. Toch is dat niet altijd even eenvoudig. Om een goede LCA te maken, moet elk aspect van een product toegelicht worden. De zogenaamde keten van een product behelst grofweg de volgende aspecten:

Hiermee lijkt het de perfecte tool om producten te vergelijken en te beoordelen op hun duurzaamheid. Toch zijn daar nog wel wat kritische noten bij te plaatsen. De LCA is namelijk afhankelijk van nogal wat aannames en wordt gemaakt in opdracht van de producent zelf. Doordat elke maker van een LCA zijn eigen aannames kan kiezen, is het moeilijk om een objectieve vergelijking uit te voeren tussen de verschillende producten. Daarnaast moet een LCA ook volledig zijn en moet er naar alle aspecten van een product worden gekeken. Dit moet dan dus ook nog eens op dezelfde manier beoordeeld en gewaardeerd worden. Ook zou er bij elke aanpassing van het product weer een nieuwe LCA gemaakt moeten worden die die aanpassing overal in doorrekent. Bovendien zijn LCA’s vaak toegespitst op een bepaald gebruik van een product. Als die toepassing bij een andere gebruiker verschilt, dan is de LCA direct al moeilijk toe te passen.

Samengevat; om LCA’s als vergelijkend middel te gebruiken is het dus van belang dat ze door een onafhankelijk bedrijf worden uitgevoerd, waarbij dezelfde parameters worden gehanteerd. Bovendien moeten de LCA’s  ook nog van toepassing zijn op het specifieke gebruik bij de vergelijkende instelling; of moeten de LCA’s  eenvoudig zijn te vertalen naar verschillende toepassingen.

LCA’s zijn zeker waardevolle instrumenten, maar zijn dus niet zaligmakend. Ook zijn van lang niet alle producten LCA’s aanwezig. Dat wil echter niet zeggen dat deze producten niet duurzamer zijn dan een huidig product. Als een gebruiker wil weten of een product duurzamer is, kan deze zelf ook al een heel eind komen door vragen te stellen over de verschillende aspecten van de keten van het product. En als een producent geen inzicht geeft in dit stuk van de keten, wees dan kritisch op het waarom. Kijk bij het beoordelen van een product naar de volgende aspecten en vraag altijd de producent om informatie.

Grondstoffen

Grondstoffen betreffen het materiaal waar een product van gemaakt is. Kijk dan wat de herkomst is. Denk aan eindige, fossiele grondstoffen versus hernieuwbare of gerecyclede grondstoffen. En hoe worden deze grondstoffen verkregen? Is er bijvoorbeeld sprake van illegale houtkap of wordt er gebruik gemaakt van restproducten? Kijk ook naar de hoeveelheid grondstoffen die wordt gebruikt. Is het mogelijk om minder van de grondstof te gebruiken en nog steeds een volwaardig product te produceren?

Productieproces

Het productieproces verschilt uiteraard per product. Toch zijn er wel een aantal algemeenheden waar sowieso op gelet kan worden. Een voor de hand liggende is het soort stroom wat wordt gebruikt. Maar ook uitgebreider, zoals het aantal chemicaliën en wat er na afloop mee gebeurt. Het waterverbruik, het productieafval, de uitstoot tijdens productie; allemaal onderdelen die deel uit kunnen maken van een productieproces en waarop men kan verduurzamen. Minder in het oog springend, maar zeker niet onbelangrijk, zijn de arbeidsomstandigheden. Is er sprake van kinderarbeid of uitbuiting? In wat voor omgeving wordt er gewerkt, etc.

Verpakkingsmateriaal

Bijna alle producten zijn verpakt, vaak ook nog eens per stuk. Zelf een sinaasappel heeft soms een verpakking. Het is belangrijk om te kijken of de verpakking noodzakelijk is, of het ook met minder verpakkingsmateriaal af kan of met recyclebaar materiaal. Of kijk naar het aantal stuks per verpakking. Hoe meer stuks in een verpakking, hoe minder verpakkingen er nodig zijn. Mogelijk hoeven er hierdoor ook minder transportkilometers te worden gemaakt, om hetzelfde aantal producten te vervoeren.

Gebruiksvereisten

Ook de gebruiker kan kritisch naar een product kijken. Is het nodig dat dit product gebruikt wordt? Kan ik er ook minder van gebruiken? Soms heeft een product allerlei toepassingsmogelijkheden, maar is het voor een specifiek gebruik helemaal niet noodzakelijk dat een product van alles kan. Hiermee is een product dan overgekwalificeerd en zitten er waarschijnlijk meer grondstoffen in verwerkt dat strikt gezien noodzakelijk is.

Afval

Wanneer een product gebruikt wordt, volgen er verschillende opties. Een product kan hergebruikt worden. De vraag is hierbij wel hoe vaak dit kan en hoe duurzaam het noodzakelijke proces is om te kunnen hergebruiken. Een product kan worden gerecycled. Dit heeft als voordeel dat de grondstoffen nogmaals gebruikt worden. Ook hier moet men zich afvragen hoe duurzaam het proces is om de grondstoffen te recyclen en wat de hoogwaardigheid is van het gerecyclede product. Als bovenstaande opties niet mogelijk zijn, zal het product als afval worden afgevoerd. Ook hierbij zijn er weer verschillende mogelijkheden. Moet het worden verbrand, waardoor er weer extra CO2 vrijkomt, of kan het afval bijvoorbeeld composteren.

Transport

Tussen en soms ook tijdens elk onderdeel van de keten, vindt er transport plaats. Dit transport zorgt ook weer voor vervuiling. Door het aantal transportkilometers te verminderen, wordt er minder brandstof gebruikt en komt er ook minder CO2 vrij. Wanneer er dan toch goederen vervoerd worden, is het zaak om zoveel mogelijk per keer te transporteren, om zo het verbruik en de uitstoot per product te minimaliseren.

Als we kijken naar verduurzaming, ligt de focus vaak op het verminderen van de CO2 uitstoot. Toch is dit slecht één aspect van velen waarop duurzaamheidswinst behaald kan worden. Deze grafische weergave van Jan Konietzko geeft duidelijk weer dat er duurzaamheid veel breder is.

Om een weloverwogen keuze te maken voor een product of een productgroep kan een LCA een heel waardevol goed hulpmiddel zijn. Het zorgt er in ieder geval voor dat alle aspecten van de keten belicht worden. Blijf alleen wel altijd kritisch. Kijk naar de aannames die gedaan worden, de factoren die meegenomen worden en of de situatie van toepassing is op jouw situatie. En is een LCA niet voorhanden, kijk dan zelf naar de hele keten en stel kritische vragen aan de producent.